Woerdense Joodse begraafplaats in ere hersteld

Een muur van ongeveer 2 meter hoog en een poortgebouw onttrekken de Joodse begraafplaats in Woerden aan het zicht. Onder het vallend blad rusten de lichamen van 55 Joodse Woerdenaren. De gemeente herstelde in de afgelopen tijd de muur en het poortgebouw.

De dodenakker ligt op een hoek van de stervorm van het oude Woerden, vlak bij de singel, in het Westdampark. Jessica Rateland, bouwkundig historicus bij de gemeente, vertelt dat de restauratie deel uitmaakt van een groot onderhoudsplan voor de oude begraafplaatsen in Woerden. „Er liggen vier begraafplaatsen binnen de oude wallen, die we in vijftien jaar volledig gerestaureerd willen hebben.”

De Hebreeuwse letters boven de poort maken meteen duidelijk dat het hier om een Joodse begraafplaats gaat. De woorden uit Jesaja 26 getuigen van hoop op de toekomst: „Uw doden zullen leven, ook mijn dood lichaam, zij zullen opstaan; waakt op en juicht, gij, die in het stof woont!” Rateland opent de poort door een zware balk aan de kant te schuiven. „Ook zo’n oud element dat we weer in ere hebben hersteld”, vertelt de historicus.

Dat in 1856 deze begraafplaats werd aangelegd had te maken met de Joodse gevangenis in Woerden. Omdat de gevangenen een koosjer menu wilden, werden alle Joodse wetsovertreders naar de Woerdense gevangenis gebracht. Zo hoefde er maar in één gevangenis koosjer gekookt te worden. Joden die stierven in de gevangenis werden eerst begraven op de Joodse begraafplaats in Gouda. In 1856 schonk de stad de Nederlands-Israëlitische gemeente een lapje grond om haar doden te begraven.

Tot 1925 was er rond de begraafplaats een omheining van bomen en struikgewas. Toen de Joodse gemeente van Woerden samengevoegd werd met die van Gouda was uitbreiding niet meer noodzakelijk. Er werd een muur geplaatst en het poortgebouw werd gebouwd. De laatste zerk die erbij is geplaatst dateert ook uit die tijd: 1927. De grafstenen zijn erg verouderd. Sommige ?zijn met een stalen staaf verankerd in de grond, van veel ?zerken zijn stukken afgebrokkeld. Rateland: „De verantwoordelijkheid voor de muur en ?het poortgebouw rust tegen-?woordig bij de gemeente Woerden. Daarom hebben we de ?muur en het gebouw gerestaureerd. De Werkgroep Kerk en ?Israël van de PKN in Woerden zorgt voor het onderhoud van ?de zerken.”

De restauratie van de muur en het poortgebouw duurde drie jaar. De muur was in 1991 nog gerestaureerd, maar volgens Rateland „op een waardeloze manier. De restauratie had de muur eerder kwaad dan goed gedaan. Toen we in 2010 met de restauratie begonnen, ontdekten we dat de stenen erg verbrokkeld waren. Met een beetje geweld duwde je de bovenste schuine rand er zo van af. De procedure om de muur goed te restaureren en vergunningen te krijgen duurde twee jaar. Dit jaar is het poorthuis gerestaureerd. Met de Werkgroep Kerk en Israël zijn we overeengekomen dat de gemeente zorgt voor het maaiwerk op de begraafplaats. In ruil daarvoor mogen wij het poortgebouw gebruiken voor het opbergen van materialen voor het onderhoud van het Westdampark.”

Begin oktober is de gerestaureerde begraafplaats geopend, waarbij ook een aantal Woerdense Joden aanwezig was. „De mannen hadden allemaal een keppeltje op”, vertelt Rateland. Op de begraafplaats liggen vooral Asjkenazische Joden, getuige de staande grafstenen. Er zijn slechts enkele liggende grafstenen, op de graven waar Sefardische Joden liggen. Op Open Monumentendag was de gerestaureerde begraafplaats open voor publiek. Rateland: „Er was veel publiek, juist ook veel kinderen. Het is geweldig dat je dan iets moois kunt laten zien waar een verhaal achter schuilt. Oude rommel zorgt voor identiteit.”

Bron: RD 28-10-2013 | Gertrude de Wildt-Brouwer